Διεθνής Σχέσεις και περιβαλλοντικά προβλήματα (ή "Πως να σώσετε τον πλανήτη σας από βέβαιη καταστροφή")

Του Γιώργου Παύλου

Πρέπει να παραδεχτούμε το εξής: Μετά τον μετεωρίτη ο οποίος αφάνισε τους δεινόσαυρους και μαζί τους το 95% των φυτών και ζώων, το ανθρώπινο είδος είναι ότι καταστροφικότερο έχει περάσει από τον πλανήτη... Σκεφτείτε το. Μέσα σε μερικούς αιώνες, έχουμε κάνει τον αφανισμό ολόκληρων ειδών καθημερινή υπόθεση, έχουμε τελειοποίηση την τέχνη της καταστροφής μοναδικών και σπάνιων βιότοπων και, ο τομέας που μας κάνει όλους περήφανους σαν είδος, έχουμε αποδείξει ότι δεν υπάρχει φυσικός πόρος ο οποίος δεν μπορεί να εξαντληθεί "εν ριπή οφθαλμού". Τώρα που ξανασκέφτομαι, ο προαναφερθέν μετεωρίτης είναι "γατάκι" μπροστά σε εμάς… Είμαι σίγουρος ότι, όταν ο William Foster Lloyd έγραφε, πριν 200 σχεδόν χρόνια, για την "Τραγωδία των Κοινών", δεν μπορούσε καν να φανταστεί το μέγεθος της καταστροφής για την οποία είμαστε ικανοί.

Βέβαια, μέσα στον ξέφρενο ρυθμό της μαζικής παραγωγής και των τεράστιων απαιτήσεων σε επίπεδο πρώτων υλών και ενεργειακών πόρων, πριν από μόλις, μερικές δεκαετίες άρχισε να γίνετε αντιληπτό ότι ένα πραγματικά εφιαλτικό μέλλον περιμένει τον πλανήτη (μαντέψτε ποιους άλλους αφορούσε το θέμα). Βέβαια, χρειάστηκε να προηγηθούν οι καταστροφές δασών και λιμνών από το όλο και αυξανόμενο φαινόμενο των όξινων βροχών, αλλά και η μετατροπή των μεγαλουπόλεων σε θαλάμους αεριών από τις απίστευτα υψηλές εκπομπές μονοξειδίου του άνθρακα, οξειδίου του αζώτου και οξειδίου του θειου. Το οικονομικό θαύμα του 20ου αιώνα και τα παράδοξα του: Είχαμε αυτοκίνητα για να κινηθούμε αλλά όχι αέρα για να αναπνεύσουμε.

Η αρχή έγινε το 1972 με το συνέδριο της Στοκχόλμης, όπου το περιβάλλον τέθηκε σοβαρά στην ατζέντα των διεθνών σχέσεων. Προς έκπληξη των οπαδών της σχόλης του Ρεαλισμού, η αντιμετώπιση των περιβαντολογικών απειλών, αποδείχτηκε ένας τομέας όπου τα κράτη μπορούσαν να αφήσουν  στην άκρη της διαφορές τους και την εμμονή τους με τα σχετικά κέρδη που θα αποφέρει η κάθε κίνηση στην διεθνή σκακιέρα. Βλέπετε, τι να το κάνεις να είσαι υπερδύναμη αν ο πλανήτης έχει γίνει ένα ατελείωτο νεκροταφείο;

Οι δεκαετίες που ακλούθησαν ήταν από μια άποψη "θαυματουργές", τόσο σε επίπεδο Πολίτικης βούλησης και διεθνής συνεργασίας όσο και σε  επικοινωνιακό επίπεδο. Ο όρος "Βιώσιμη Ανάπτυξη " μπήκε στο λεξιλόγιο Κρατών αλλά και ιδιωτικών επιχειρήσεων, ενώ η υπογραφή του πρωτόκολλου του Μόντρεαλ το 1987, για την απαγόρευση χρήσης των χλωροφθορανθράκων, που ευθυνόταν για την καταστροφή του όζοντος, ήταν κάτι το πρωτοφανές: Ήταν η  πρώτη συνθήκη, η οποία είχε παγκοσμία αποδοχή σε επίπεδο κρατών, με το περιεχόμενο της να τίθεται σε πλήρη εφαρμογή σε μόλις επτά χρόνια!

Η έννοια της προστασίας του περιβάλλοντος σε επικοινωνιακό επίπεδο είχε εισαχθεί αριστουργηματικά στην καθημερινή ζωή: Η Εισαγωγή μαθημάτων περιβαντολογικής αγωγής, από την πρωτοβάθμια ακόμα εκπαίδευση, διασφαλίζει ότι οι επόμενες γενιές θα έχουν έντονη περιβαντολογική συνείδηση, ενώ η θέσπιση ενός αυστηρού νομοθετικού πλαισίου, το οποίο ορίζει τα όρια εκπομπής ρύπων κάθε γενιάς κινητήρων, σε συνδυασμό με τα διάφορα ωφέλη που μπορούν να απολαύσουν οι εταιρίες του ιδιωτικού τομέα από την άσκηση φιλικών προς το περιβάλλον πρακτικών, σημαίνει ότι η "αιχμή του δόρατος" στο κομμάτι του R&D είναι πλέον προσανατολισμένο σε ένα μοντέλο ανάπτυξης το οποίο δείχνει σεβασμό στη διατήρηση των φυσικών πόρων και στην προστασία της βιόσφαιρας.

Βέβαια όλα τα παραπάνω δεν σημαίνουν ότι έχουν εξαλείφει οι κίνδυνοι της διάβρωσης του περιβάλλοντος. Στις αναπτυσσόμενες χώρες, τόσο το πλαίσιο ελέγχου όσο και  η απαραίτητη τεχνογνωσία είναι σχεδόν ανύπαρκτα,  ενώ πολιτικές κινήσεις όπως αυτή του προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, Ντόναλντ Τράμπ, να μην υπογράψει την συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή αποτελούν σοβαρά προβλήματα για προστασία του περιβάλλοντος, κάτι που απαιτεί συντονισμένες ενέργειες σε παγκόσμιο επίπεδο. Παρόλα αυτά, η σημαντική πρόοδος των τελευταίων 50 ετών, τόσο σε επίπεδο Πολίτικης όσο και στην εδραίωση μιας βαθιάς περιβαντολογικής συνείδησης, δείχνουν ένα μέλλον μακριά από τις διατοπικές εικόνες που παρουσίαζε η επιστημονική κοινότητα πριν από λίγες μόνο δεκαετίες.